|
Peygamberimiz Hz.
Muhammed hayatının her karesinde
anlatacağı bir hususu en uygun ve en
güzel bir üslupla anlatmış ve öğretmede
de aynı metodu kullanmıştır. İşte O'nun
40 öğretim yöntemi
Hz. Muhammed, evrensel
bir eğitim-öğretim sistemi getirmiş ve
bütün kalpleri, bütün ruhları, bütün
akılları, bütün nefisleri ideal ufka
yükseltecek bir mesaj sunmuştur. Sadece
O’nun getirdiği sistemdir ki hem ruhu,
hem aklı hem de nefsi, yükselebilecek en
son noktaya ulaştırmıştır.
Efendimizin
1. Efendimiz, söylediği
hakikatleri bizzat yaşayarak hayatıyla
göstermiştir.
2. Dinî yükümlülükleri tedrîcî (yavaş
yavaş, basamak basamak) bir sistemle
öğretmiştir.
3. Öğretmede orta yolda durmaya ve
insanları bıktırmaktan uzak durmaya
riayet etmiştir.
4. Öğrenenler arasındaki kişisel
farklılıkları göz önünde bulundurmuştur.
5. Karşılıklı konuşma ve soru-cevap
şeklini kullanmıştır.
6. Yanlış düşünceyi söküp atmak ve
gerçek doğru bilgiyi net bir şekilde
muhatabın kafasına yerleştirmek için
aklî ölçüleri kullanmıştır.
7. Muhataplarına soru yöneltmiş, böylece
onların zeka ve bilgi seviyelerini
ölçmüştür.
8. Mukayese ve örneklendirme metodunu
kullanmıştır.
9. Benzetme ve halk arasında yaygın
olarak kullanılan örnekleri
kullanmıştır.
10. Anlattığı hususu, elinde herhangi
bir şey ile yere ve toprağa çizerek
bizzat göstermiştir.
11. Sözle beraber jest ve mimiklerini
kullanmış ve el ile işaretlerde
bulunmuştur.
12. Önemine binaen, halin mümkün kıldığı
bir nesneyi bizzat eline almış, eliyle
kaldırmış ve arkasından söyleyeceği
hususu söylemiştir.
13. Muhataplarından bir soru gelmeden
söze önce kendileri başlamıştır.
14. Muhatabının sorusuna eksik ve fazla
olmadan cevap vermiştir.
15. Muhatabının sorusuna, onun
ihtiyacına binaen sorduğundan daha
fazlasıyla cevap vermiştir.
16. Muhatabını, güzel bir hikmete
binaen, sorduğu sorudan daha önemli bir
hususa yönlendirdiği de olmuştur.
17. Soru soranın sorduğu soruyu
tekrarlamasını istemiştir.
18. Muhatabın aldığı cevabı tekrar
etmesini istemiştir. Böylece cevap
unutulmayacaktır.
19. Bildiği bir husustan dolayı kişiyi
imtihan etmiştir ki bununla doğru cevap
vereceği için kişiyi sena etmek, övmek
istemiştir.
20. Önünde olan bir olaya karşı susma
yolunu tercih etmiştir.
21. Öğretme esnasında meydana
gelebilecek imkan ve fırsatları
değerlendirmiştir.
22. Latife ve şaka yoluyla öğretmeyi
tercih etmiştir.
23. Öğrettiği hususu yeminle tekit etmiş
perçinlemiştir.
24. Öğretilen hususun önemine binaen
sözü üç kere tekrar etmiştir.
25. Konunun önemini oturuşunu ve
duruşunu değiştirerek ve sözü tekrar
ederek göstermiştir.
26. Cevabı geciktirerek muhatabın
sorusunu tekrar etmesini sağlayarak onu
uyarmıştır.
27. Muhatabı intibaha sevk etmek için,
onu omzundan veya elinden tutmuştur.
28. Muhatabı teşvik için veya onu
sıkıntıya sokacak bir durumdan dolayı,
bazı hususların gizli kalmasını
yeğlemiştir.
29. Söyleyeceği hususun hafızalarda daha
iyi yer etmesi veya ezberlenmesi için,
sözü kısa ve öz bir şekilde ifade etmiş,
daha sonra ise ayrıntılarına geçmiştir.
30. Cevabın birkaç madde ile verileceği
durumlarda önce cevabın kaç maddeden
oluştuğunu bildirmek için sayıyı
söylemiş daha sonra saymıştır.
31. Va’z etme, nasihat etme ve öğüt
verme metodunu kullanmıştır.
32. İnsanların şevklerini kamçılama veya
neticesi elem verici hususlardan
şiddetle uzaklaştırma (Tergib ve terhib)
metodunu kullanmıştır.
33. Kıssa ve geçmiş ümmetlere ve
insanlara dair haberlerle öğretme
metodunu uygulamıştır.
34. Sorunun cevabının muhatabı utandırma
ihtimali olan hususlarda önce nazik bir
hazırlık süreci hazırlamış ve soruyu
öyle cevaplandırmıştır.
35. Sorunun cevabının muhatabı utandırma
ihtimali olan hususlarda üstü kapalı
olarak kinaye yoluyla ve işaret ederek
yetinmiştir.
36. Kadınlara öğretmeyi ve nasihat
etmeyi de asla ihmal etmemiştir.
37. Halin gerektirdiği durumlarda
öğretme hususunda azarlayıp paylamayı (ta’nif)
ve kızmayı (gadab) da ihmal etmemiştir.
Ne var ki onun paylaması ve kızması da
merhamet yörüngesinde ve ümmetinin
selameti için olmuştur.
38. Talim ve tebliğde, kitabeti (yazma
metodunu) da kullanmıştır.
39. Yabancı dilleri (mesela Süryaniceyi)
öğrenmesi için bazı sahabeleri
görevlendirmiştir ki bu husus da
günümüzde dünyanın dört bir tarafında
İslam’ın güzelliklerini öğrenmek
isteyenlere karşı yapılacak vazifenin
çok önemli bir basamağını teşkil
etmektedir.
40. Bizzat kendi mübarek zatıyla talimde
bulunmuştur.
 |
